Skarphéðinn G. Þórisson

Öðlingur kvaddur

Mætur maður er genginn og missirinn mikill. Líffræðingurinn og náttúrubarnið Skarphéðinn G. Þórisson fórst við vísindastörfin sem áttu hug hans allan – að rannsaka íslenska hreindýrastofninn. Þessum tignarlegu dýrum Austurlands helgaði hann líf sitt. Leiðir okkar lágu oft saman, m.a. þegar ákveðið var að setja upp hreindýrasýningu á Skriðuklaustri árið 2001. Sú sýning hefði aldrei orðið að veruleika ef við hefðum ekki notið þekkingar, textasmíði og ljósmynda Skarphéðins. Og samhliða sýningunni sýndi hann listrænar ljósmyndir af hreindýrum í litla galleríinu á Klaustri. Enda var ljósmyndun ekki bara hluti af starfinu heldur hafði hann einkar gott auga fyrir sjónarhorni og mótífi. Eftir hann liggur ógrynni fagurra mynda af landslagi, dýra- og fuglalífi og fólki. Margar hafa komist á prent í bókum og tímaritum eða á sýningum en ég veit að þau eru líka mörg meistaraverkin sem hefðu sómt sér í stórum ljósmyndabókum. Ómetanlegt samstarf kringum tímaritið Gletting, Vatnajökulsþjóðgarð og ýmislegt fleira kemur upp í hugann þegar horft er yfir akur minninganna. Ég man Skarphéðinn sem ljúfan, hæglátan og viðræðugóðan, lausnamiðaðan en jafnframt staðfastan ef því var að skipta, sérstaklega ef náttúruvernd var annars vegar. Hugmyndaríkur var hann, lúmskur húmoristi og ósínkur á góðar tillögur en umfram allt bóngóður, t.d. þegar vantaði myndir af einu og öðru og þáði sjaldnast greiðslu fyrir. Hann var fastagestur á viðburðum á Skriðuklaustri með konu sinni og þau hjónin samhent í að bæta samfélagið með virkri þátttöku og sjálfboðastarfi. Það er því skarð fyrir skildi og sárt að kveðja slíkan öðling sem Skarphéðinn, sem hefði svo sannarlega átt að fá fleiri ár. Við svipleg slys er sorgin sárust og ástvinir berskjaldaðir. Hugheilar samúðarkveðjur sendi ég Ragnhildi Rós, börnum, tengdabörnum og barnabörnum fyrir hönd okkar hjóna og starfsfólks á Skriðuklaustri.

Blessuð sé minning Skarphéðins.

Að kveðja vin sem tekin er frá öllu sínu á örskotsstundu er vandaverk, vandinn er sá hvað á maður að segja, því orð mega síns svo lítils í sorginni, þó að Skarphéðinn hafi verið vinur minn þá þekki ég Ragnhildi lítið og börnin ekkert, þeirra missir er mestur og votta ég þeim innilega samúð, skarðið verður aldrei fyllt. En minningarnar varðveitast með ykkur um ókomna tíð.

Minningarorð

Skarphéðinn, maður Ragnhildar frænku fyrir austan, var traustur öðlingur, ávallt reiðubúinn að taka spjall um hvaðeina og sýna því áhuga sem bryddað var upp á eða borið var undir hann. Samgangur var kannski ekki mikill né samtölin mörg, en þeim mun eftirminnilegri og áttu sér helst stað í fjölskylduboðum og á ættarmótum þegar Austlendingarnir áttu heimangengt. Þá kom fram yfirgrips mikil þekking Skarpéðins á náttúru Íslands án þess að henni væri flíkað sérstaklega og einnig hversu annt honum var um umhvefið - næmur skoðari og ljósmyndari. Frábærar myndir hans af náttúru Íslands og dýralífi er víða að finna en hann tók líka mannlífsmyndir af listfengi. Sum okkar eru lánsöm að eiga uppi á vegg ljósmyndir sem Skarphéðinn tók þegar þau Ragnhildur ásamt börnum dvöldu við hjálparstarf í Afríkuríkinu Malaví. Myndir af mæðrum með börn sín, systkinum, fólki og fjölskyldum við leik og störf. Myndir sem bera með sér fegurð og lífsgleði. Elsku frænka, Ragnhildur Rós og börn, Ingibjörg Ýr, Þuríður, Indriði og fjölskyldur. Hugur okkar er hjá ykkur eystra þar sem náttúran er  stórbrotnari en víða annars staðar, þar sem Skarphéðinn hafði valið sér veröld - vettvang og heimili - og hún hafði valið hann. Blessuð sé minning Skarpéðins

Minningarorð

M I N N I N G A R O R Ð

Smávinir fagrir – Minning um Skarphéðinn G. Þórisson

Þann 9. júlí síðastliðinn barst sú harmafregn að þrír einstaklingar hefðu látist í blóma lífsins í hörmulegu flugslysi við Sauðahnjúka. Samfélagið okkar lamaðist úr sorg, spurningar finna ekki svör og við reynum að skilja hvernig daglegt líf getur haldið áfram sinn vanagang þegar við höfum misst svo mikið. Ég votta öllum aðstandendum Kristjáns Orra og Fríðu mína dýpstu samúð og sendi þeim ljós og styrk. Mig langar að minnast með nokkrum fátæklegum orðum vinar míns og félaga til margra ára Skarphéðins G. Þórissonar, líffræðings hjá Náttúrustofu Austurlands.  Ég man fyrst eftir Skarphéðni sem kunningja föður míns hvar hreindýr og íslensk náttúra voru helstu umræðuefnin. Skarphéðni kynntist ég sjálf fyrst í gegnum börnin okkar en elsti sonur minn er jafnaldri tvíburanna Þuru og Indriða og voru þau samferða gegnum leik- og grunnskóla og við foreldrarnir fylgdum þeim þennan spöl eins og gengur. Skarphéðinn kenndi mér á sama tíma í ME og var sérlega ljúfur og skemmtilegur kennari sem náði að miðla til okkar nemendanna af visku sinni á fjölbreyttan hátt og náði þannig að halda okkur við efnið. Árið 2013-2014 starfaði ég hjá Umhverfisstofnun og deildum við starfsfólk nokkurra stofnanna skrifstofum á Vonarlandi en þá tókst með okkur mikil vinátta. Ást okkar á Íslenskri náttúru og barátta fyrir verndun víðerna landsins tengdi okkur órjúfanlegum böndum en ekki síður brennandi áhugi okkar á lífinu í Afríku. Þau hjónin dvöldust í Malaví árin 2004-2006 þar sem Ragnhildur eiginkona Skarphéðins starfaði á vegum Þróunarsamvinnustofnunar Íslands. Sögurnar af dvöl þeirra kynntu bálið í brjósti mínu og seinna heimsótti ég Afríku þrisvar sinnum í tengslum við verkefni um menntun stúlkna og voru ráð og upplýsingar frá Skarphéðni mér ómetanlegar.  Ég vissi aldrei hverju mátti búast við þegar sest var í kaffi með Skarphéðni en sennilega er eftirminnilegast þegar hann rétti mér saman vafin pappír og sagði mér að opna hann varlega. Inni í pappírnum var leðurblaka. Hún hafði borist til landsins með timbri og verið send til hans og þarna sat ég með hana í hendinni. Hann var engum líkur hann Skarphéðinn.  Skarphéðinn var einn af þeim sem hvöttu mig til að taka þátt í stjórnmálum og lagði sitt af mörkum í kosningabaráttu VG í Múlaþingi. Hann sat á lista hreyfingarinnar og vann að stefnu framboðsins með okkur og var mér alltaf innan handar, studdi mig af heilum hug og fyrir það get ég aldrei fullþakkað.  Elsku Ragnhildur Rós og fjölskylda, ég votta ykkur samúð mína og bið góðan guð að vaka yfir ykkur.  Hvíl í friði kæri vinur,  Jódís Skúladóttir Smávinir fagrir, foldarskart, fífill í haga, rauð og blá brekkusóley, við mættum margt muna hvort öðru að segja frá. Prýðið þér lengi landið það, sem lifandi guð hefur fundið stað ástarsælan, því ástin hans allstaðar fyllir þarfir manns. Vissi ég áður voruð þér, vallarstjörnur um breiða grund, fegurstu leiðarljósin mér. Lék ég að yður marga stund. Nú hef ég sjóinn séð um hríð og sílalætin smá og tíð. - Munurinn raunar enginn er, því allt um lífið vitni ber. Faðir og vinur alls, sem er, annastu þennan græna reit. Blessaðu, faðir, blómin hér, blessaðu þau í hverri sveit. Vesalings sóley, sérðu mig? Sofðu nú vært og byrgðu þig. Hægur er dúr á daggarnótt. Dreymi þig ljósið, sofðu rótt! Smávinir fagrir, foldarskart, finn ég yður öll í haganum enn. Veitt hefur Fróni mikið og margt miskunnar faðir. En blindir menn meta það aldrei eins og ber, unna því lítt, sem fagurt er, telja sér lítinn yndisarð að annast blómgaðan jurtagarð. Texti: Jónas Hallgrímsson

Í minningu Skarphéðins.

Með fátæklegum orðum vil ég hér kveðja vin minn og samstarfsfélaga Skarphéðin G. Þórisson. Skarphéðni kynntist ég fyrst fyrir mörgum árum og voru okkar fyrstu kynni þegar ég aðstoði hann og Kristinn Hauk félaga hans við að merkja hrafnsunga úti í Tungu og svo nokkrum árum seinna spörkuðum við í hvorn annan í knattspyrnuleikjum er Jökuldælingar og Tungumenn öttu kappi. Eftir að ég hóf störf að hreindýramálum hjá Umhverfsstofnum fyrir um 20 árum höfðum við Skarphéðinn nær dagleg samskipti á vinnustað okkar á Egilsstöðum. Hreindýrin voru okkar viðfangsefni þó á ólíkan hátt væri. Skoðanaskipti voru margvísleg, oft daglega. Okkar skoðanir gátu verið mismunandi en við bárum virðingu fyrir skoðunum hvors annars og samstarfið gekk því vel. Ævistarf hans var vöktun hreindýrastofnsins með allri þeirri fjölbreytni sem því tengdist og var hann án nokkurs vafa okkar fremsti sérfræðingur á því sviði. Það er gjarnan sagt að maður komi í manns stað en ég ætla að leyfa mér að fullyrða að skarð hans á þessu sviði verður aldrei fyllt. Skarphéðinn var vel að sér í öllu því sem tengdist náttúrinni og það var sama hvort rætt var um plöntur, dýr, fugla eða aðrar lífverur, hann hafði alltaf svörin. Fuglar voru okkar sameiginlega áhugamál og þar var hann sannarlega á heimavelli og oft var því rætt um fugla í okkar spjalli. Verndun náttúrunnar var honum einnig hugleikin og lagði hann hönd á plóg þar sem hann hafði tök á í þeim málaflokki. Skaphéðinn var snjall ljómyndari og eftir hann liggur mikill fjársjóður mynda af landslagi, fuglum og síðast en ekki síst myndir af hreindýrum frá öllum árstíðum og við ólík sjónarhorn. Það var sama hvort mann vantaði myndir til tækifærisgjafa eða til einhvers konar útgáfu á prenti eða á vefmiðla, alltaf var Skarphéðinn tilbúinn að láta mann fá myndir og þá yfirleitt án endurgjalds. Missir samfélagsins á Austurlandi er mikill, Ísland allt hefur misst einstakan vísindamann. Ég votta öllum aðstandendum Skarphéðins mína dýpstu samúð. Minningin um góðan dreng mun fylgja okkur öllum um ókomin ár. Blessuð sé minning Skarphéðins G. Þórissonar hreindýrasérfræðings.

Í minningu Skarps

Það var fyrir rétt rúmum 30 árum sem Skarphéðinn kom inn í fjölskylduna í Barmahlíð 32, er hann og Ragnhildur systir rugluðu saman reytum sínum. Hann kom með sína eðlislægu hlýju og greiðvikni og féll strax vel inn í hópinn og jafnvel svo að á stundum fannst okkur að hann væri skyldari okkur en við sjálf, allavega á andlega sviðinu. Hann var samt svolítið framandi til að byrja með og gekk um tíma undir gælunafninu fuglafríkið enda áhugi hans á hinum ýmsustu fuglum og háttum þeirra, eitthvað sem okkur systkinum þótti jafnvel einum of. Seinna var hann að jafnaði kallaður Skarpur eða sá Skarpi.

Í minningu Skarphéðins G. Þórissonar

Skarphéðinn G. Þórisson, líffræðingur, fræðimaður, áður fulltrúi í svæðisráði og náttúruverndarmaður mikill er genginn á braut. Sunnudaginn 9. júlí sl. féll Skarphéðinn G. Þórisson frá, í hörmulegu slysi við vísindastörf. Allt frá stofnun Vatnajökulsþjóðgarðs hefur starfsfólk þjóðgarðsins notið góðs af þekkingu Skarphéðins og brennandi áhuga hans á miðlun hennar í máli og myndum. Skarphéðinn tók þátt í undirbúningi að stofnun Vatnajökulsþjóðgarðs og sat í svæðisráði austursvæðis f.h. náttúruverndarsamtaka árin 2008-2012. Á upphafs árum þjóðgarðsins mæddi mikið á svæðisráðunum við frumgerð Stjórnunar- og verndaráætlunar Vatnajökulsþjóðgarðs. Það var á þeim tíma ómetanlegt að hafa ötula liðsmenn með afburða þekkingu á landinu, skilning á náttúrulegum ferlum og skarpa sýn á þau gildi sem hornsteinar voru lagðir að í frumbernsku þjóðgarðsins.

Minningar um Skarphéðin

Ég veit ekki hvar skal byrja, kannski er best að byrja bara á mínum fyrstu kynnum af Skarphéðni. Fyrir mér, eins og svo mörgum, á nafn Skarphéðins heima í orðabókinni undir orðinu náttúrufræðingur. Djúpstæð þekking á svo mörgum sviðum náttúrufræðinnar og leikni við að miðla henni kom mér strax í opna skjöldu. Í fyrsta sinn sem Náttúrustofan kom öll saman eftir að ég bættist í þann hóp kom það mér því líka á óvart þegar hann og Halldór gerðu hlé á sínu vinnuspjalli til þess að spyrja mig og Elínu, þá nýbyrjaðar og skærgrænar á bakvið eyrun, um okkar álit á málefninu. Það samtal gaf mér strax þá tilfinningu að ég væri komin á vinnustað þar sem andrúmsloftið væri opið, uppbyggilegt og að sama hvar við værum stödd í lífinu þá lærðum við hvert af öðru til þess að öðlast betri skilning á sameiginlegu hugðarefni okkar allra, náttúrunni. Ég fékk síðan mjög fljótlega staðfestingu á að sú tilfinningin væri rétt í áframhaldandi samskiptum við allt mitt samstarfsfólk.

Í minningu Skarphéðins

Skrifað fyrir útfarardag Skarphéðins 18. júli 2023

Vinur kvaddur

Skarphéðinn kvaddur

Slysin gerast svo skyndilega, svo óvænt. Það var mikið áfall þegar ég frétti að æskuvinur minn, Skarphéðinn Guðmundur Þórisson, hefði farist í flugslysi við þá iðju sem hann hafði stundað í áratugi og var honum svo kær, að telja hreindýr.